Tips voor het opstellen van een helder conceptueel model

Wat is een conceptueel model? 

Een conceptueel model, ook wel conceptueel kader genoemd, is een schematische weergave van de verwachte oorzaak-gevolgrelatie in jouw onderzoek. Het is als het ware een visuele representatie van de onderzoeksvragen of hypotheses in jouw scriptie. Een conceptueel model biedt helderheid en overzicht, omdat het in één oogopslag laat zien waar jouw onderzoek over gaat. Het conceptueel model wordt gemaakt in de ontwerpfase van het onderzoek, nog voordat je daadwerkelijk met het onderzoek begint. 

Wanneer gebruik je een conceptueel model? 

Of een conceptueel model nuttig is voor jouw scriptie, hangt af van het type onderzoek dat je uitvoert. Over het algemeen wordt een conceptueel model gebruikt bij toetsend onderzoek of wanneer je verbanden of verschillen tussen variabelen wilt bestuderen. Bij toetsend onderzoek probeer je vaak een causaal verband aan te tonen tussen verschillende variabelen. 

Wat zijn onafhankelijke en afhankelijke variabelen? 

Bij een oorzaak-gevolgrelatie zijn er altijd twee soorten variabelen betrokken: de onafhankelijke en afhankelijke variabelen. De onafhankelijke variabele is degene die invloed heeft op de afhankelijke variabele, waarbij de onafhankelijke variabele de oorzaak is en de afhankelijke variabele het effect. Het identificeren van deze variabelen en ze plaatsen in een conceptueel model is een belangrijke stap bij het opzetten van je onderzoek.

Voorbeeld: Invloed van studietijd op examenresultaten

Onafhankelijke en afhankelijke variabele

• Onafhankelijke variabele: De onafhankelijke variabele is de factor die in je onderzoek wordt gemanipuleerd en gecontroleerd. In dit voorbeeld is de onafhankelijke variabele de ‘studietijd‘. De onderzoeker kan de studietijd variëren door verschillende groepen studenten verschillende hoeveelheden studietijd te geven. Bijvoorbeeld, één groep die 2 uur studeert en een andere groep die 4 uur studeert.
• Afhankelijke variabele: De afhankelijke variabele is het resultaat of de uitkomst die wordt gemeten als reactie op veranderingen in de onafhankelijke variabele. In dit voorbeeld zijn de afhankelijke variabelen de ‘examenresultaten‘ van de studenten. Deze resultaten worden beïnvloed door de hoeveelheid studietijd die elke groep heeft gehad. De onderzoeker meet bijvoorbeeld de examenscores van elke groep studenten nadat ze verschillende hoeveelheden studietijd hebben gehad.

In dit voorbeeld is de onafhankelijke variabele (studietijd) de factor die gecontroleerd en gemanipuleerd wordt, terwijl de afhankelijke variabele (examenresultaten) beïnvloed wordt door de veranderingen in de onafhankelijke variabele.

Modererende variabele

Een modererende variabele is een variabele die de sterkte of richting van de relatie tussen de onafhankelijke variabele en de afhankelijke variabele verandert. In het voorbeeld van de invloed van studietijd op examenresultaten zou een mogelijke modererende variabele bijvoorbeeld ‘studievaardigheid‘ kunnen zijn.

Hypothesen

Op basis hiervan kunnen we verschillende hypothesen formuleren, afhankelijk van de specifieke focus van het onderzoek. Hier zijn enkele mogelijke hypothesen:

1. Studievaardigheid modereert de relatie tussen studietijd en examenresultaten.
2. Meer studietijd leidt tot betere examenresultaten, vooral bij studenten met een lagere studievaardigheid.
3. Het effect van studietijd op examenresultaten wordt gemedieerd door studievaardigheid.

Deze hypothesen kunnen worden getest in een onderzoek om meer inzicht te krijgen in de relaties tussen de variabelen die in de tekst worden beschreven.

Hoe maak je een conceptueel model?

Een conceptueel model kan worden getekend met behulp van verschillende grafische software of zelfs met de hand. Hier is een eenvoudige uitleg van hoe je een conceptueel model zou kunnen opstellen:

• Bepaal de variabelen: Identificeer eerst de variabelen die relevant zijn voor je onderzoek. Dit omvat de onafhankelijke variabele(n), de afhankelijke variabele(n) en eventuele modererende of mediërende variabelen.
• Maak een diagram: Begin met het maken van een diagram waarin je de variabelen plaatst. Dit kan een eenvoudig schema zijn met pijlen die de relatie tussen de variabelen aangeven.
• Voeg de variabelen toe: Plaats de onafhankelijke variabele(n) aan de ene kant van het diagram en de afhankelijke variabele(n) aan de andere kant. Gebruik pijlen om de richting van de relatie aan te geven, waarbij de pijl begint bij de onafhankelijke variabele en eindigt bij de afhankelijke variabele.
• Overweeg modererende of mediërende variabelen: Als je modererende of mediërende variabelen hebt, voeg deze dan toe aan het diagram en geef hun relatie met de andere variabelen weer.
• Labelen: Vergeet niet om elk element van het diagram te labelen, inclusief de variabelen en de pijlen die de relaties aangeven. Dit helpt om het model duidelijk en gemakkelijk te begrijpen.

Welk programma kun je gebruiken voor het tekenen van een conceptueel model?

Voor het tekenen van een conceptueel model zijn er verschillende grafische programma's beschikbaar. Uiteraard kun je ook prima Microsoft Word gebruiken. 

• Microsoft PowerPoint biedt een eenvoudige manier om diagrammen en visuele modellen te maken. Het heeft functies voor het maken van vormen, lijnen en tekstvakken die kunnen worden gebruikt om een conceptueel model te tekenen.
• Microsoft Visio is specifiek ontworpen voor het maken van diagrammen, waaronder conceptuele modellen. Het biedt een breed scala aan sjablonen en vormen die kunnen worden gebruikt om verschillende soorten modellen te maken.
• Lucidchart is een online platform voor het maken van diagrammen en visuele modellen. Het biedt samenwerkingsmogelijkheden en een intuïtieve interface voor het maken van complexe conceptuele modellen.
• Draw.io is een gratis online tool waarmee je diagrammen en conceptuele modellen kunt maken.

Behoefte aan hulp bij het opstellen van je conceptueel model?

Het kan soms lastig zijn om de juiste variabelen te identificeren en hypothesen te formuleren, vooral bij onderzoek met meerdere variabelen. Onze begeleiders kunnen je helpen bij het verhelderen van je onderzoeksvragen, het uitwerken van hypothesen en het vormgeven van je conceptueel model op basis van de door jou gekozen theorieën en literatuur. Neem gerust contact met ons op voor een gratis adviesgesprek om te zien welke begeleider het beste bij je past en hoe we je kunnen ondersteunen.

Wil je direct hulp? Maak dan nu een afspraak voor een gratis adviesgesprek.