Kwalitatief onderzoek als onderzoeksbenadering voor je scriptie

Wat houdt kwalitatief onderzoek precies in?

Kwalitatief onderzoek richt zich op het begrijpen en interpreteren van sociale fenomenen, menselijk gedrag, attitudes, percepties en ervaringen. Het omvat het verzamelen en analyseren van niet-numerische data, zoals tekstuele informatie, observaties, interviews en audio- of videomateriaal. Het hoofddoel is om diepgaande inzichten te verkrijgen in complexe aspecten van menselijk gedrag en ervaringen, vaak gericht op het begrijpen van 'hoe' en 'waarom' bepaalde fenomenen zich voordoen.

Bij kwalitatief onderzoek kunnen meerdere instrumenten worden ingezet, zoals interviews, focusgroepen, participerende observaties en documentenanalyse. De bevindingen van kwalitatief onderzoek worden vaak beschreven en geïnterpreteerd in woorden, waarbij gezocht wordt naar patronen, thema's en betekenissen in de verzamelde gegevens. Kwalitatief onderzoek wordt veel gebruikt in de sociale wetenschappen, psychologie, antropologie, onderwijskunde en andere vakgebieden waar begrip van menselijk gedrag en ervaringen belangrijk is.

Wat zijn de verschillen met kwantitatief onderzoek?

Een fundamenteel verschil tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek is het doel van de verzamelde data. Bij kwantitatief onderzoek draait alles om 'meten', waarbij objecten of gebeurtenissen worden gekwantificeerd en vergeleken met andere. Kwantitatief onderzoek omvat het verzamelen van numerieke data, zoals enquêtes met meerkeuzevragen of vragen over aantallen en tijdsduur. Bij kwalitatief onderzoek ligt de nadruk echter niet op meten en getallen, maar op woorden. Het is subjectiever en interpretatiever.

Welke kwalitatieve onderzoeksinstrumenten zijn er?

Er zijn verschillende benaderingen binnen het kwalitatief onderzoek, elk met hun eigen methodologie en focus. Enkele veelvoorkomende kwalitatieve onderzoeksbenaderingen zijn:

• Etnografie: Deze benadering omvat het observeren en bestuderen van mensen binnen hun natuurlijke omgeving gedurende een langere periode. Onderzoekers proberen de cultuur, gewoontes, interacties en sociale dynamiek van een specifieke groep te begrijpen.
• Fenomenologie: Hierbij richt het onderzoek zich op het begrijpen van de betekenis en ervaringen van individuen met betrekking tot een specifiek fenomeen. Het draait om de interpretatie van subjectieve ervaringen en percepties.
• Grounded theory: Deze benadering houdt in dat er vanuit de data zelf (bottom-up) een theorie wordt ontwikkeld, in plaats van te starten met een vooraf opgestelde hypothese. Onderzoekers analyseren de data iteratief en identificeren zo patronen en categorieën om zo een theoretisch kader te ontwikkelen.
• Narratief onderzoek: Hierbij worden verhalen en persoonlijke ervaringen van individuen bestudeerd om inzicht te krijgen in de constructie van betekenis en identiteit. Het gaat erom te begrijpen hoe mensen vorm geven aan hun leven en betekenis geven aan gebeurtenissen.
• Case study: In deze benadering wordt een diepgaande analyse gemaakt van een specifiek geval of een klein aantal gevallen. Het doel is om uitgebreid inzicht te krijgen in een complex fenomeen, proces of situatie.
• Participerende observatie: Bij deze methode nemen onderzoekers deel aan de activiteiten van de groep die ze bestuderen, terwijl ze ook observeren en analyseren. Dit stelt onderzoekers in staat om inzicht te krijgen in de sociale dynamiek en de culturele context van de groep.

De keuze voor een specifieke benadering is afhankelijk van de onderzoeksvraag, het onderzoeksdoel en de aard van het fenomeen dat bestudeerd wordt.

Dataverzamelingsmethoden bij kwalitatief onderzoek

Dataverzamelingsmethoden bij kwalitatief onderzoek zijn de technieken die gebruikt worden om informatie te verzamelen die rijk is aan betekenis en context. Enkele veelgebruikte dataverzamelingsmethoden in kwalitatief onderzoek zijn:

• Observatie: Hierbij observeer je het gedrag, de interacties en de omgeving van deelnemers in hun natuurlijke omgeving. Observaties kunnen gestructureerd zijn, waarbij vooraf gedefinieerde observatiecriteria worden gebruikt, of ongestructureerd, waarbij je vrij observeert en aantekeningen maakt.
• Interviews: Hierbij stel je vragen aan individuele respondenten om diepgaande inzichten te verkrijgen in hun ervaringen, mening, attitude en perceptie. Interviews kunnen gestructureerd, semigestructureerd of ongestructureerd zijn, afhankelijk van de mate van flexibiliteit en controle die je als onderzoeker wenst.
• Focusgroepen: Hierbij worden groepsdiscussies gefaciliteerd met een kleine groep deelnemers die representatief is voor het onderzoeksthema. Focusgroepen stimuleren interactie en groepsdynamiek, waardoor onderzoekers inzicht krijgen in gedeelde opvattingen, meningen en ervaringen.
• Documentanalyse: Deze methode omvat het bestuderen en analyseren van bestaande documenten, zoals officiële verslagen, brieven, e-mails, krantenartikelen en andere geschreven of visuele bronnen. Het geeft inzicht in historische gebeurtenissen, beleidsdocumenten, organisatieculturen en andere relevante aspecten.
• Participant observation: Dit betekent dat de onderzoeker actief deelneemt aan de activiteiten van de groep die wordt bestudeerd, terwijl zij ook observeert en aantekeningen maakt. Het biedt een diepgaand inzicht in sociale interacties, culturele normen en contextuele factoren.
• Visuele methoden: Deze omvatten het gebruik van visuele stimuli, zoals foto's, video's, tekeningen of kunstwerken, om de percepties, ervaringen en emoties van respondenten te verkennen.

Hoe voer je kwalitatief onderzoek uit?

Het uitvoeren van kwalitatief onderzoek vereist zorgvuldige planning en methodologische overwegingen. Hier volgen de algemene stappen die nodig zijn bij het uitvoeren van kwalitatief onderzoek

• Onderzoeksvraag formuleren: Begin met het formuleren van een duidelijke onderzoeksvraag (en bijbehorende deelvragen). Deze vragen moeten specifiek, relevant en haalbaar zijn binnen de context van je studie.
• Literatuurstudie: Voer een grondige literatuurstudie uit om de bestaande kennis over jouw onderwerp te begrijpen en eventuele hiaten in het onderzoek te identificeren. Dit zal je ook helpen bij het ontwikkelen van een theoretisch kader voor jouw onderzoek.
• Methodologie kiezen: Selecteer de meest geschikte onderzoeksmethoden en -technieken voor het verzamelen en analyseren van gegevens, zoals interviews, focusgroepen, observaties of documentanalyse. Baseer deze keuzes op je onderzoeksvraag, de aard van je onderwerp en de beschikbare middelen.
• Deelnemers selecteren: Bepaal wie je wilt betrekken bij je onderzoek en ontwikkel criteria voor selectie. Zorg ervoor dat je de ethische overwegingen respecteert en dat je de juiste toestemming verkrijgt van alle betrokkenen.
• Gegevens verzamelen: Voer de gekozen onderzoeksmethoden uit om gegevens te verzamelen. Dit kan onder andere het afnemen van interviews, het observeren van situaties, het analyseren van documenten of het faciliteren van focusgroepen omvatten. Zorg ervoor dat je nauwkeurige en uitgebreide gegevens verzamelt die relevant zijn voor je onderzoeksvraag.
• Gegevens analyseren: Analyseer de verzamelde gegevens systematisch om patronen, thema's, betekenissen en inzichten te identificeren. Dit kan inhouden dat je data transcribeert en codeert, categorieën ontwikkelt, thematische analyses uitvoert of andere geschikte analysetechnieken gebruikt.
• Interpretatie en conclusies: Interpreteer de resultaten van jouw analyse in relatie tot jouw onderzoeksvraag en het theoretisch kader. Formuleer conclusies op basis van de bevindingen en bespreek de implicaties ervan voor theorie, praktijk of beleid.

Onderbouw de betrouwbaarheid en validiteit

Betrouwbaarheid heeft betrekking op de mate waarin dezelfde resultaten worden verkregen bij herhaling van het onderzoek. Voor kwalitatief onderzoek hangt de betrouwbaarheid af van de verifieerbaarheid van de verkregen resultaten. Het is essentieel om te achterhalen of beweringen van bron A ook door bron B worden bevestigd, en of er een consistent beeld wordt geschetst van wat er is gebeurd. Om de betrouwbaarheid te vergroten, is het belangrijk wetenschappelijke bronnen op te nemen in een literatuurlijst en deze te integreren in de tekst van het onderzoek.

Validiteit verwijst naar de mate waarin je meet wat je werkelijk wilt meten. Dit wordt beïnvloed door de duidelijkheid van de vragen in enquêtes of interviews en de accuratesse van de vermelde literatuur. Het vergroten van de validiteit van een scriptie kan worden bereikt door te controleren in hoeverre de theorie herkenbaar is voor de geïnterviewde experts. Het is belangrijk om te verifiëren of wat in de scriptie is geschreven overeenkomt met de inzichten van de geïnterviewden.

Houd rekening met de ethische overwegingen bij kwalitatief onderzoek

Bij kwalitatief onderzoek zijn er verschillende ethische overwegingen waarmee onderzoekers rekening moeten houden om ervoor te zorgen dat het onderzoek op een ethisch verantwoorde manier wordt uitgevoerd. 

Hier volgen enkele belangrijke ethische overwegingen bij kwalitatief onderzoek:

• Informed consent: Zorg ervoor dat alle deelnemers vrijwillig en geïnformeerd toestemming geven om deel te nemen aan het onderzoek. Zij moeten begrijpen waar het onderzoek over gaat, wat er van hen wordt verwacht, en wat de mogelijke risico's en voordelen zijn.
• Privacy en vertrouwelijkheid: Bescherm de privacy van de deelnemers door ervoor te zorgen dat hun identiteit en persoonlijke informatie vertrouwelijk worden behandeld. Anonimiteit en vertrouwelijkheid moeten worden gewaarborgd bij het rapporteren van de resultaten.
• Minimale schade: Neem maatregelen om eventuele schade aan de deelnemers te minimaliseren. Zorg ervoor dat de vragen niet te gevoelig zijn of te herleiden.
• Respect voor deelnemers: Respecteer de autonomie, waardigheid en rechten van de deelnemers. Behandel hen met respect en waardigheid, luister naar hun standpunten en neem hun feedback serieus.
• Culturele sensitiviteit: Wees je bewust van culturele verschillen en pas je onderzoeksmethoden en -praktijken aan om deze verschillen te respecteren. Respecteer de culturele normen, waarden en overtuigingen van de deelnemers en vermijd het opleggen van jouw eigen culturele perspectief.
• Toestemming voor opname: Vraag aparte toestemming voor het opnemen van interviews of focusgroepdiscussies en leg uit hoe de opnames gebruikt zullen worden en hoe de privacy van de deelnemers beschermd wordt.
• Transparantie en openheid: Wees transparant over het doel, de methoden en de resultaten van het onderzoek. Communiceer duidelijk met de deelnemers over wat er van hen verwacht wordt en hoe hun bijdragen gebruikt zullen worden.

Door deze ethische overwegingen in acht te nemen, kunnen onderzoekers ervoor zorgen dat hun kwalitatief onderzoek op een ethisch verantwoorde manier wordt uitgevoerd en dat de rechten en het welzijn van de deelnemers worden gerespecteerd.

Welke methoden voor transcriberen?

Het is belangrijk om bij het transcriberen een methode te kiezen die bij je onderzoek past. Hier zijn een paar veelvoorkomende transcriptiemethoden:

• Woordelijke transcriptie: Bij deze methode schrijf je letterlijk op wat de respondent zegt, inclusief alle woorden, pauzes, aarzelingen, stopwoordjes en stotteringen. Deze methode geeft een gedetailleerd beeld van de gesprekken en is geschikt voor kwalitatief onderzoek waarin je de exacte bewoordingen van de respondenten wilt analyseren.
• Letterlijke transcriptie: Bij deze methode neem je ook alle woorden van de respondenten op, maar je negeert aarzelingen, stopwoorden en stotteringen. Dit geeft nog steeds een gedetailleerd beeld van de inhoud van de gesprekken, maar elimineert afleidende elementen. Dit kan handig zijn als je de leesbaarheid van de transcriptie wilt vergroten zonder belangrijke informatie te verliezen.
• Samenvattende transcriptie: Deze methode houdt in dat de belangrijkste punten en uitspraken van de respondenten worden samengevat, zonder alle details te vermelden. Dit kan handig zijn als je een overzicht wilt hebben van de belangrijkste thema's en inzichten uit de interviews, maar minder geschikt als je een gedetailleerde analyse van de gesprekken nodig hebt.

Welke methoden voor coderen?

Na het transcriberen van de interviews is de volgende stap het coderen van de gegevens. Hieronder volgt een beknopte beschrijving van het coderingsproces:

• Open coderen: Dit is de eerste fase van het coderingsproces, waarbij je de gegevens van de interviews analyseert om belangrijke concepten, thema's en patronen te identificeren. Tijdens het open coderen wijs je codes toe aan specifieke tekst passages die betrekking hebben op de onderwerpen die in je onderzoek aan bod komen. Het doel is om een breed scala aan mogelijke codes te genereren zonder beperkingen.
• Axiaal coderen: In deze fase organiseer en verbind je de codes die zijn geïdentificeerd tijdens het open coderen. Je begint met het groeperen van gerelateerde codes en het identificeren van verbanden tussen verschillende concepten en categorieën. Axiaal coderen helpt bij het structureren van je gegevens en het ontwikkelen van een samenhangend conceptueel kader.
• Selectief coderen: Dit is de laatste fase van het coderingsproces waarin je de meest relevante en belangrijke codes selecteert die een diepgaand inzicht bieden in jouw onderzoeksvragen. Je richt je op de codes die het meest representatief zijn voor de belangrijkste thema's en bevindingen in jouw gegevens. Selectief coderen helpt bij het verdiepen van jouw analyse en het formuleren van conclusies.

Liever hulp bij je onderzoek inschakelen?

In dit artikel hebben we praktische tips gegeven voor het uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Zo heb je kunnen lezen over verschillende onderzoeksmethoden en dataverzamelingsmethoden. Welke methode je kiest, hangt af van je onderzoeksvraag en de gewenste inzichten en resultaten. Mocht je behoefte hebben aan meer begeleiding of wil je sparren over je onderzoeksopzet, dan staan onze begeleiders voor je klaar. Zij kunnen je helpen bij het opzetten, uitvoeren en analyseren van je kwalitatieve onderzoek. Neem gerust contact met ons op voor een gratis intakegesprek.