Focusgroep als dataverzamelingsmethode in je kwalitatief onderzoek

Wanneer kies je voor de focusgroep als dataverzamelingsmethode?

Focusgroepen worden veelvuldig gebruikt in bijna alle domeinen van sociaal onderzoek. Denk daarbij bijvoorbeeld aan politiek onderzoek (hoe reageren mensen op bepaald beleid?) of aan de gezondheidszorg (hoe ervaren patiënten bijwerkingen van hun medicatie?). Ze zijn vooral handig bij uitgebreide onderzoeken, waarbij het waardevol is als de respondenten onderling kunnen discussiëren. 

Het afnemen van focusgroepinterviews vereist specifieke vaardigheden en een grondige kennis van het onderwerp. Als je geen of weinig ervaring hebt met het afnemen van interviews, of als het onderwerp nieuw voor je is, is het wellicht verstandig om een andere onderzoeksmethode te overwegen. Bij kleinschalig onderzoek kunnen bijvoorbeeld individuele interviews meer geschikt zijn.

Hoe bepaal je de samenstelling van een focusgroep?

De grootte en samenstelling van je focusgroep (steekproef) wordt bepaald door je onderzoeksdoelen en de beschikbaarheid van respondenten. Gewoonlijk bestaat een focusgroep uit acht tot tien respondenten, maar in bepaalde gevallen kunnen er ook kleinere groepen worden gebruikt.

Kies je voor een homogene of heterogene groep?

Bij het samenstellen van je focusgroep kun je kiezen voor een homogene of heterogene samenstelling van de groep. In een homogene groep hebben de respondenten vergelijkbare achtergronden, posities of expertiseniveaus. Hierdoor is de communicatie vaak vloeiender en voelen respondenten zich meer op hun gemak om ideeën te delen. Daarentegen bestaat bij een homogene groep het risico van ‘groepsdenken‘, waarbij de respondenten elkaar minder kritisch bevragen en sneller geneigd zijn om op aannames te vertrouwen.

In een heterogene groep zoek je juist naar diversiteit. De respondenten hebben verschillende achtergronden, waardoor meningen vaak uiteenlopen. Deze diversiteit kan leiden tot boeiende discussies, waarbij groepsleden worden aangemoedigd om verschillende perspectieven te verkennen. Bij een heterogene groep is het als onderzoeker belangrijk om ervoor te zorgen dat iedereen elkaar begrijpt en de kans krijgt om zijn of haar mening te uiten. Ook is het essentieel om mensen die een minder dominante rol in de groep hebben aan te moedigen om hun stem te laten horen.

Wat zijn de voordelen en nadelen van een focusgroep?

Het verwerken van de resultaten van het focusgroep-interview

Zorg er in eerste instantie voor dat je de focusgroep opneemt met een video-opname. Op die manier kun je je als onderzoeker volledig richten op het leiden van de focusgroep, terwijl je ook precies kunt achterhalen wie wat heeft gezegd. Met een video-opname kun je niet alleen zien wat respondenten precies zeggen, maar ook hoe zij iets zeggen.

Daarna is het tijd om de video-opnames te transcriberen, wat inhoudt dat je letterlijk opschrijft wat er gezegd wordt. Vervolgens ga je over tot de analyse van de resultaten, die vergelijkbaar is met het analyseren van individuele interviews. Het verschil is dat je duidelijk het onderscheid tussen bijdragen van de groep en individuele bijdragen moet beschrijven. Voor een diepgaande analyse kun je mogelijk de grounded theory (gefundeerde theoriebenadering) gebruiken.

Zoek je hulp bij je onderzoek?

Overweeg je hulp bij het opzetten van je onderzoek of focusgroep? Vraag een gratis adviesgesprek aan en ontdek hoe onze experts je kunnen ondersteunen.