06 mei 2023

Probleemanalyse schrijven voor je scriptie

Met een goede probleemanalyse in je scriptie baken je het probleem wat je gaat onderzoeken af. Je hebt een goede probleemanalyse nodig voor het opstellen van de juiste onderzoeksvraag of ontwerpvraag als je met ontwerpgericht onderzoek aan de slag gaat. Hieronder vind je tips en handvatten om zelf een goede probleemanalyse op te stellen.

Wanneer schrijf je een probleemanalyse?

Je schrijft de probleemanalyse bij zowel een hbo-scriptie als wo-scriptie. Alleen verschilt de insteek, zo ga je bij een hbo-opleiding aan de slag met een praktijkvraag, terwijl je bij de universiteit meestal een theoretisch vraagstuk gaat onderzoeken. In beide gevallen zorgt de probleemanalyse voor afbakening. Bij een hbo-scriptie zorg je ervoor dat je het probleem analyseert en mogelijke oorzaken. Bij een wo-scriptie kijk je juist wat er al beschreven is over een bepaald onderwerp en welke insteek (de zogenaamde gap) nog niet onderzocht is.

Waarom is de probleemanalyse zo’n belangrijk onderdeel van je scriptie?

De probleemanalyse (ook wel probleemoriëntatie of probleemverkenning genoemd) vormt het fundament van je scriptie. Je geeft de lezer achtergrondinformatie over het probleem dat je gaat onderzoeken.

Bij een probleemanalyse in je scriptie signaleer je het probleem waardoor je opdrachtgever niet in staat is zijn doelen te realiseren. Je kijkt naar mogelijke oorzaken voor het probleem. Bijvoorbeeld toenemende concurrentie en een verandering in de wetgeving die zorgt dat de dienst van je opdrachtgever minder relevant is voor de doelgroep. Het probleem is vervolgens dat er minder vraag is naar deze dienst, met een dalend marktaandeel tot gevolg. Je doorgrondt het probleem vanuit verschillende invalshoeken. Hierbij is het wel belangrijk om hoofd- en bijzaken van elkaar te scheiden, en dat je de juiste verbanden legt tussen de verschillende oorzaken in relatie tot het probleem. Je blijft in deze fase weg van mogelijke oplossingen.

Door een goede probleemanalyse krijg je een afgebakende probleemstelling en doelstelling. Dit is vervolgens de basis voor je onderzoeksvragen of ontwerpvraag. Je doet er daarom goed aan om tijd te besteden aan een gedegen probleemanalyse. Dit zorgt ervoor dat je later niet gaat verzanden omdat je een te breed kader onderzoekt.

Waar zet je de probleemanalyse in je scriptie neer?

Waar je de probleemanalyse plaatst kan verschillen per opleiding. Bij sommige opleidingen beschrijf je de probleemanalyse in de inleiding. Bij andere opleidingen vormt het een apart hoofdstuk en heet het soms ook probleemoriëntatie, probleemverkenning of contextanalyse. Check daarom altijd goed waar je de probleemanalyse moet beschrijven, je kunt dit checken bij je scriptiebegeleider vanuit je opleiding, en het staat vaak ook in de afstudeersyllabus of -handleiding beschreven.

Hoe schrijf je een goede probleemanalyse?

Voordat je de probleemanalyse gaat beschrijven doorloop je de volgende stappen:

  1. Kies je onderwerp
  2. Beschrijf de aanleiding
  3. Bekijk welke literatuur relevant is voor je onderwerp
  4. Beschrijf de relevantie

Daarna volgt de probleemanalyse die eindigt met je hoofd- en deelvragen en je doelstelling.

Hieronder beschrijven we kort alle stappen.

Stap 1: Kies je onderwerp

Iedere scriptie en ieder onderzoek begint met het kiezen van een onderwerp. Soms geeft je opdrachtgever jou al een onderwerp mee. In sommige gevallen krijg je een onderwerp mee vanuit je opleiding. Dat komt vaak voor als je een scriptie schrijft vanuit de universiteit en dan zijn ook vaak de datasets al beschikbaar. En soms mag je helemaal zelf bepalen welk onderwerp je kiest. Vaak is je onderwerp dan nog heel breed en niet afgebakend. Dat afbakenen en inkaderen ga je in de volgende stappen doen.

Stap 2: Beschrijf de aanleiding

Bij de aanleiding geef je antwoord op de waarom vraag. Waarom maak je de keuze voor dit onderwerp? Een actueel nieuwsbericht kan bijvoorbeeld de aanleiding vormen waarom je kiest voor een specifiek onderwerp. Door middel van je aanleiding baken je het onderwerp verder af. Vervolgens ga je naar de literatuur om nog meer af te kaderen.

Stap 3: Bekijk welke literatuur relevant is voor je onderwerp

Daarna ga je literatuur bekijken over jouw onderwerp. Je leest boeken en artikelen en kijkt wat er op dit moment al bekend is over je onderwerp. Als je een masterscriptie schrijft, onderzoek je vaak via de literatuur wat er nog niet beschreven is; je onderzoekt waar de gap zit. Zo baken je jouw onderwerp af. Als je een hbo-scriptie schrijft ga je kijken welke modellen en literatuur je gaat gebruiken voor je onderzoek. Dan volgt de literatuurstudie en het opstellen van het theoretisch kader vaak na de probleemanalyse.

Stap 4: Beschrijf de relevantie

Of je nu een hbo-scriptie schrijft of een masterscriptie, het onderbouwen van de relevantie is altijd een vast onderdeel van je probleemanalyse. Je beschrijft de maatschappelijke of praktische relevantie en de wetenschappelijke relevantie. De maatschappelijke of praktische relevantie komt voort uit je aanleiding, de wetenschappelijke relevantie uit je literatuuronderzoek. Je onderzoek is maatschappelijk relevant als je een bijdrage levert aan je studie en praktisch relevant als het een toegevoegde waarde levert voor je opdrachtgever. Als je nieuwe kennis bijdraagt aan je vakgebied omdat je een gap in de literatuur gaat onderzoeken noemen we dit de wetenschappelijke relevantie.

Wat zet je vervolgens in je probleemanalyse van je scriptie?

Je probleemanalyse bestaat uit de volgende onderdelen:

  1. Achtergrondinformatie
  2. Aanleiding en context
  3. Afbakening van je vraagstuk
  4. Relevantie
  5. Probleemstelling en doelstelling

Schrijf je een hbo-scriptie voor een opdrachtgever, dan omvat de achtergrondinformatie uiteraard een omschrijving van de organisatie waar je afstudeert waarbij je vervolgens trechtert naar je onderwerp en aanleiding. Daarna beschrijf je de context en daar begint de probleemanalyse. Je beschrijft wat het probleem mogelijkerwijs veroorzaakt en je brengt de oorzaken in kaart. Om een probleem goed in kaart te brengen heb je vaak een aantal verkennende gesprekken met je opdrachtgever en andere mensen binnen de organisatie die je ook weer achterliggende informatie kunnen geven. Vraag ook bestaande onderzoeken en interne gegevens op die betrekking hebben op je onderwerp en die je kunt gebruiken in je analyse.

Welke modellen kan je gebruiken bij je probleemanalyse?

Je hebt niet perse modellen nodig voor je probleemanalyse. Sommige modellen zijn alleen wel handig om te gebruiken als je informatie vraagt bij je opdrachtgever. Hieronder beschrijven we de modellen die je kunt gebruiken om onderliggende informatie te krijgen en hiermee je onderwerp en aanleiding verder af te kaderen:

  • De 5wh2-methode
  • Het visgraatdiagram van Ishikawa
  • Het 6W-model van Ferrel
  • ABCD-analyse
  • 7S-model van McKinsey

Let op: het maakt niet uit welk model je kiest, vraag wel altijd goed door om echt tot de kern te komen van mogelijke oorzaken die het probleem veroorzaken. Als een opdrachtgever aangeeft dat zijn product niet verkoopt dan kan een oorzaak zijn dat het product niet aansluit bij de behoeften van de eindgebruiker. Dit is alleen nog veel te algemeen, want waarom sluit het product dan niet aan? De kern kan liggen in het feit dat je opdrachtgever niet goed weet wat de behoeften zijn van de doelgroep, of dat het product verouderd is en er inmiddels betere alternatieven zijn.

De 5wh2-methode

Met de 5W2H-methode kun je de oorzaken achter het probleem achterhalen. De methode bestaat uit vijf vragen beginnend met de letter W, en twee met de letter H. De vragen zijn: Wie, Wat, Waar, Wanneer, Waarom, Hoe en Hoeveel.

Het visgraatdiagram van Ishikawa

Het Ishikawa-diagram helpt bij het analyseren en oplossen van problemen. Het model wordt vaak gebruikt bij verbetertrajecten binnen organisaties. In uitgewerkte vorm ziet het diagram eruit als het skelet van een vis, daarom wordt het model ook wel visgraatdiagram of fishbone diagram genoemd. In één oogopslag worden mogelijke oorzaken en oplossingen zichtbaar. Daarmee is het Ishikawa-diagram een praktisch toepasbaar hulpmiddel dat je kunt gebruiken voor je probleemanalyse in je scriptie.

Het 6W model van Ferrel

Het 6W model van Ferrel wordt vaak gebruikt om het probleem vanuit de invalshoek van de potentiële afnemer (klant) te bekijken. Door jezelf te verplaatsen in de afnemer bekijk je het probleem vanuit een ander perspectief.

Je stelt de volgende zes vragen:

  1. Wie zijn de huidige en potentiële afnemers?
  2. Wat doen afnemers met het product of de dienst?
  3. Waar nemen afnemers het product of de dienst af?
  4. Wanneer nemen afnemers het product of de dienst af?
  5. Waarom nemen afnemers een product of dienst af?
  6. Waarom neemt een potentiële afnemer een product of dienst niet af?

ABCD-analyse

Met de ABCD-analyse krijg je inzicht in de externe omgeving van de organisatie waar je afstudeert of je onderzoek doet. Deze externe omgeving wordt ook wel de meso-omgeving genoemd. De analyse bestaat uit de volgende onderdelen:

  • Afnemersanalyse: hiermee breng je de (potentiële) afnemers van het bedrijf in kaart;
  • Bedrijfstakanalyse: hiermee maak je de bedrijfstak of branche waarin de organisatie actief is inzichtelijk;
  • Concurrentenanalyse: hiermee maak je het gedrag van concurrenten inzichtelijk;
  • Distributieanalyse: hiermee beschrijf je de manier waarop de organisatie producten of diensten naar de klant distribueert.

7S-model van McKinsey

Het 7S-model van McKinsey kun je gebruiken om de interne organisatie te analyseren. Het model maakt onderscheid tussen harde en zachte elementen:

  1. Strategie
  2. Structuur
  3. Systemen
  4. Gedeelde waarden (shared values)
  5. Vaardigheden (skills)
  6. Stijl
  7. Personeel (staff)

Als alle zeven elementen in balans zijn heb je een goed geoliede organisatie. Meestal is dat echter niet het geval en zijn er directe zwaktes te herkennen die zorgen dat de organisatie zijn doelen niet kan behalen. Met het 7S-model achterhaal je sterkten en zwakten, en ook oorzaken van het probleem.

Is een probleemstelling hetzelfde als een probleemanalyse?

Je hebt een gedegen probleemanalyse nodig om tot een probleemstelling te komen. Het is zeker niet hetzelfde. Je probleemstelling geeft beknopt weer wat het probleem is en in hoeverre dit probleem relevant is voor je studie en opdrachtgever. Met een goede probleemstelling plaats je het probleem binnen de juiste context en baken je het onderzoek af. Ook toont het de relevantie van je onderzoek aan en geeft het richting aan het doel van je onderzoek. Je probleemstelling geeft immers aan welke kennis mist binnen de organisatie om het probleem op te lossen. In je probleemstelling beschrijf je ook welke kennis je onderzoek gaat opleveren en die nu mist bij de organisatie waar je afstudeert. Feitelijk is de probleemstelling de samenvatting of conclusie van je probleemanalyse.

Vind je het opstellen van je probleemanalyse lastig?

Je begeleider vanuit je opleiding mag jou in principe geen adviezen geven, deze kijkt mee in het proces. En je opdrachtgever geeft soms te weinig informatie om het probleem achter het probleem te achterhalen. Soms kan het daarom handig zijn om even te sparren met een expert uit je vakgebied en zo te komen tot een concreet afgebakend onderwerp. Te vaak kloppen studenten bij ons aan die al ver gevorderd zijn met het onderzoek en conceptscriptie en dan toch te horen krijgen dat de scriptie niet voldoende is en aangepast moet worden. En dat is zonde, omdat achteraf repareren in de regel veel meer tijd kost. Je probleemanalyse zorgt immers voor een heldere probleemstelling en de juiste onderzoeksvragen. Als je dit al goed opschrijft in je onderzoeksvoorstel of plan van aanpak voorkom je dat je verzandt. En vaak ben je met een paar uur hulp al op weg geholpen.

Direct hulp inschakelen? Vraag dan gelijk je gratis adviesgesprek aan!

Over Jouw Scriptiecoach

Jouw Scriptiecoach biedt studenten door heel Nederland en Vlaanderen ondersteuning en support bij het schrijven van het onderzoeksvoorstel, plan van aanpak en scriptie. Je kunt bij ons zowel online scriptiebegeleiding als scriptiebegeleiding op locatie kiezen.

We kunnen je helpen bij onderstaande hulpvragen:

  • Scriptiebegeleiding in de breedste zin van het woord. Of je nu gaat beginnen, vastgelopen bent en geen overzicht meer hebt. Samen met jou onderzoeken we hoe we je weer in beweging krijgen;
  • Als je gaat starten met je scriptie en wilt sparren over je onderzoeksrichting;
  • Als je onderzoeksvoorstel, plan van aanpak of scriptie is afgekeurd of als je gaat herkansen;
  • Als je een check wilt op taal, structuur en gebruikte bronnen;
  • Als je hulp wilt bij het uitvoeren of verwerken van de resultaten van je kwantitatieve onderzoek (SPSS en Stata);
  • Als je uitstelt, last hebt van faalangst of bij een diagnose als ADHD, ADD, dyslexie en/of autisme. Hiervoor hebben we gespecialiseerde scriptiebegeleiders in huis.

Onderaan deze pagina kun je direct contact opnemen voor een gratis en vrijblijvend adviesgesprek.

Dit bericht werd geschreven door:

Linda Hovestad

Linda Hovestad

Linda Hovestad is een ervaren scriptiebegeleider die zowel HBO, Master en universitaire studenten kan helpen bij hun onderzoeksvoorstel, plan van aanpak, het schrijven van een scriptie of een herkansing. Daarnaast is Linda de oprichtster en eigenaresse van Jouw Scriptiecoach. Naast Jouw Scriptiecoach heeft Linda haar eigen marketingadviesbureau: Hovestad Marketing en Strategie BV. Voor verschillende opdrachtgevers…

Lees verder...