Tips bij het opstellen van je conceptueel model

Het conceptueel model (in het Engels ‘conceptual framework’) is de visuele weergave van de te beantwoorden vragen in je scriptie. Met het model geef je de verwachte oorzaak-gevolgrelatie aan in je onderzoek. Als de variabelen je duizelen kan het model je helpen om voor jezelf helderheid te creëren hoe de variabelen met elkaar in relatie staan. Je stelt het conceptueel model op voordat je aan je onderzoek begint.

Wanneer gebruik je een conceptueel model?

Je gebruikt een conceptueel model afhankelijk van het type onderzoek dat je gaat uitvoeren. Je hoeft deze dus zeker niet altijd persé op te nemen in je scriptie, maar in sommige gevallen helpt het wel om te verduidelijken welke variabelen je gaat onderzoeken en hoe deze zich tot elkaar verhouden.

Als je bijvoorbeeld toetsend onderzoek gaat doen dan is het wel handig om een conceptueel model op te stellen. Bij toetsend onderzoek ga je immers door middel van hypothesen na of een bepaald idee dat je hebt ook daadwerkelijk klopt.

Hoe stel je een conceptueel model op?

Hoe je een conceptueel model opstelt kunnen we het beste uitleggen aan de hand van een voorbeeld.

In dit voorbeeld zou de onderzoeksvraag kunnen zijn: ‘Wat is het effect van de omgeving op stress en is dit effect anders voor mannen dan voor vrouwen?”.

Vervolgens stel je ook de bijbehorende hypothesen op. In dit voorbeeld zou dit kunnen zijn:

• H1: Er bestaat een negatief effect van de omgeving op stress.
• H2: Het negatieve effect van de omgeving is sterker voor vrouwen dan voor mannen.

Nadat je de hypothesen hebt opgesteld en hebt bepaald welke variabelen en welke oorzaak-gevolg relatie je gaat onderzoeken kun je starten met het tekenen van het conceptueel model. Bij het opstellen van het conceptueel model maak je gebruik van kaders, pijlen en lijnen.

In de kaders (blokjes) vermeld je de variabelen. Een pijl tussen twee begrippen geeft aan dat het begrip waar de pijl vandaan komt een oorzaak-gevolgrelatie heeft op het begrip waar de pijl naar verwijst. Verwacht je een samenhang tussen twee variabelen maar geen oorzaak-gevolgrelatie dan gebruik je een lijn.

Het model in dit voorbeeld zou er dan als volgt uit kunnen zien:

Onafhankelijke en afhankelijke variabele

Variabelen zijn kenmerken die de oorzaak-gevolgrelatie aangeven en het model laat deze visueel zien. De drie kenmerken die in het voorbeeld naar voren komen zijn ‘Geslacht’, ‘Omgeving’ en ‘Stress’.

Bij een oorzaak-gevolgrelatie is er altijd sprake van twee type variabelen. De onafhankelijke variabele(n) en de afhankelijke variabele. In een oorzaak-gevolgrelatie heb je vaak meerdere onafhankelijke variabelen die de afhankelijke variabele beïnvloeden.

Waar plaats je het model in je scriptie?

Het conceptueel model zet je meestal direct na het formuleren van je onderzoeksvraag en deelvragen of hypothesen in je scriptie. Met het model laat je zien hoe alles in relatie met elkaar staat. Zo kan de lezer in één oogopslag zien wat je gaat onderzoeken in jouw scriptie.

Vaak staat het conceptueel model in je inleiding omdat je daar ook je deelvragen formuleert en ook je hypothesen. Dit hoeft echter niet altijd zo te zijn. Het kan ook zijn dat je de deelvragen formuleert na je theoretisch kader en dat je dan daar de hypothesen en het conceptueel model plaatst. Dit kan per opleiding variëren.

Bedenk vooraf wat je wilt onderzoeken en wat de verbanden zijn

Als je een conceptueel model gaat opstellen is het ten eerste belangrijk om te kijken wat je wilt gaan onderzoeken. Daarom is het wel belangrijk dat je hoofdvraag en je deelvragen helder zijn en ook een logisch verband hebben met je aanleiding, probleemstelling en theoretisch kader. Als dat niet het geval is zul je merken dat het opstellen van het conceptueel model zelf ook moeizaam zal verlopen.  

Daarnaast moet je ook weten welke van je variabelen onafhankelijke en afhankelijke variabelen zijn. Ook moet je weten welke verbanden en verschillen je precies wilt testen. In het voorbeeld zou je het effect van variabele C (geslacht) op de relatie tussen variabele A (omgeving) en B (stress) onderzoeken, maar bijvoorbeeld niet het directe effect van variabele C (geslacht) op afhankelijke variabele B (omgeving).

Wil je hulp bij het opstellen van je conceptueel model?

Om een conceptueel model op te kunnen stellen moet je ten eerste helder hebben welke variabelen je gaat onderzoeken in je scriptie. Dit is ook ons vertrekpunt. Wij merken zelf dat dit vaak nog niet helder is en dat studenten vervolgens verzanden bij het opstellen van het conceptueel model. We kunnen je dus helpen met het scherp krijgen van de juiste variabelen en het doen van bronnen- en literatuuronderzoek.

Het kan ook zijn dat het lastig voor je is om de juiste hypothesen op te stellen of om deze uit te tekenen in een model. Vaak is het vooral lastig als je met meerdere variabelen gaat werken waarbij je moet kijken hoe ze in relatie tot elkaar staan.

Wij hebben meerdere begeleiders die je kunnen helpen bij het opstellen van het conceptueel model. Samen gaan we op basis van de theorieën en literatuur die jij wil gaan gebruiken jouw conceptueel model vorm geven zodat jij deze uit kan tekenen.

Wil je dus hulp, neem dan zeker contact met ons op. Het adviesgesprek is altijd gratis en afhankelijk van je onderwerp kijken we welke begeleider het beste bij je past qua achtergrond.

Wil je direct hulp? Maak dan nu een afspraak voor een gratis adviesgesprek.